آداب نقل حدیثحدیث، همسنگ قرآن است که فراگیری آن بر هر مسلمان، در صورت امکان ضروری می‌نماید تا از نور کلام پیشوایان معصوم (علیهم‌السلام) بهره گرفته شود. ددین جهت در منابع روایی ما برای فراگیری، کتابت و نقل حدیث، آدابی ذکر شده است. ۱ - آداب فراگیری احادیثبدین جهت فراگیری آن دارای آدابی به شرح ذیل است: ۱. در طلب حدیث، نیت را الهی نموده و از اغراض دنیایی، دوری گزیند؛ زیرا امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «من اراد الحدیث لمنفعة الدنیا لم یکن له فی الاخرة نصیب». ۲. از خداوند بخواهد او را در آن کار موفق گرداند و راه را بر او آسان کند. ۳. تمام تلاش خویش را در کسب آن به کار ببندد و از کسالت خودداری کند. ۴. در طلب حدیث، اهتمام به احادیث «عالی السند» داشته باشد. ۵. با اهل حدیث در مورد فهم روایات، گفت و گو و مباحثه کند. ۶. احادیث فرا گرفته را، سرمشق زندگی خود قرار داده و به آن‌ها عمل کند. ۷. از شیخ و استاد حدیثش، تجلیل و تکریم کند. ۸. بر نوشتن و نشر هر آنچه فرا گرفته، مبادرت ورزد. ۹. در فهم و معرفت هر آنچه فراگرفته، دقت و ژرف‌اندیشی بیشتر به خرج دهد. ۱۰. علوم ادبی را برای رسیدن به مفهوم و مفاد حدیث، به خوبی فرا بگیرد. ۲ - آداب حدیث گفتنحدیث معصوم (علیه‌السلام)، کلامی گهربار و نفیس می‌باشد که بیان و نقل آن، نیز آدابی دارد. [۲]
مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة، ج۳، ص۲۷۹، المقام الخامس، آداب التحدیث و المحدث.
که هر راوی و ناقل حدیث مناسب است با دقت تمام آن‌ها را فرا گیرد و در عمل، بدان‌ها پایبند باشد که به شرح ذیل است:۱. با وضو و معطر و شاداب باشد و از بازگویی حدیث در حالت غیر طهارت پرهیز کند. ۲. به هنگام نقل، در مکان مناسب و در جایگاه مخصوص (منبر و...) بنشیند و جلوس او به همراه وقار و سکینه و رو به قبله باشد. ۳. به هنگام نقل حدیث، همه را به سکوت و استماع دعوت کند و با صدای مناسب سخن بگوید. ۴. حدیث را با نام خدا و حمد و ستایش پروردگار و درود بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و پیشوایان معصوم (علیهم‌السلام) آغاز کند. ۵. از بازگویی حدیث در مجلسی که شیخ و استاد حدیث وجود دارد، خودداری کند. ۶. به هنگام طلب قرائت حدیث از او، خودداری نکند، گرچه طالب حدیث، هدف پسندیده‌ای ندارد. ۷. بر بیان و نشر و قرائت آن، به جهت ثواب و فضایل فراوان، حریص باشد. ۸. مجلس املای حدیث را برقرار کند تا دیگران بر نوشتن آن، مبادرت ورزند. ۹. در هنگام حدیث خوانی، اگر نام خدا، یا پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، یا ائمه (علیهم‌السلام) آورده می‌شود، از تعظیم و تکریم آن‌ها غفلت ننماید. ۱۰. استاد حدیث خود را مدح و گرامی بدارد و کتابی را که حدیث را از آن، نقل می‌کند، ذکر و مؤلف آن را محترم بشمارد. ۱۱. در هر مجلسی، به تناسب فهم مخاطبان و گستره درک آن‌ها، حدیث مناسب را بخواند. ۱۲. از بیان حدیثی که عقل انسان، توانایی درک آن را ندارد، یا عبارت عامی است که خاص آن، در آن متن بیان نشده، خودداری کند. ۱۳. از قرائت روایاتی که از نظر متن، ضعیف است و احتمال جعل آن‌ها وجود دارد، خودداری کند. ۱۴. حدیث را صحیح و کامل و به همراه ذکر راویان آن بخواند. ۱۵. روایت راویان ثقه را بیشتر بخواند. ۳ - آداب کتابت حدیثکتابت حدیث خود امری بسیار ارزشمند و دارای آدابی به شرح ذیل است [۳]
مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة، ج۳، ص۲۳.
:۱. هر حدیثی را به همراه سند و ذکر منبع آن بنویسد. ۲. هر حدیث را متمایز از دیگری و با فاصله و خوانا بنویسد. ۳. در سندهایی که نام «الله» در آن وجود دارد مانند عبدالله بن فلان یا عبدالرحمن بن فلان و... کلمه الله، در آغاز خط، واقع نگردد تا چنین خوانده نشود که، الله بن فلان و.... ۴. کلماتی مانند رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، یا نبی الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و کلمه الله، در آغاز خط واقع نشود تا از ایهام برخوردار نباشد. ۵. در نوشتن کلمه الله و نام ائمه (علیهم‌السلام)، ثنا بر آن‌ها فراموش نشود. ۶. نوشتن کامل ثنا و درود پس از نام خدا و معصومان و تکرار آن پس از تکرار نام آن‌ها، لازم می‌باشد و از علامات اختصاری، در صورت مکان، خودداری شود. ۷. تکریم محدثان پس از ذکر نام آن‌ها، مانند «رضی‌اللهعنه»، یا «رحم‌الله‌عنه» و... لازم می‌باشد. ۸. صحیح نوشتن سند و متن حدیث، لازم می‌باشد و بدین جهت تطبیق با متن اصلی ضروری می‌باشد. ۹. کامل نوشتن روایات و از تقطیع و نقل به معنی حدیث در صورت امکان، پرهیز کند. ۱۰. گردآوری و نوشتن روایات هر موضوع در محل مناسب و عنوان‌بندی هر یک در جای خود، مفید و شایسته می‌باشد. ۴ - پانویس
۵ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «آداب نقل حدیث»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۰۷/۱۴. |